Michał Kaczyński - Na twoje 17 urodziny

życzę ci, żebyś dokładnie pamiętał
o co ci wtedy chodziło
chociaż może nie było tego warte

i jak pachniała plaża w jachrance nad ranem
droga do warszawy następnego dnia
jej lędźwie, żebra, piersi
i wszystko na nie pozwalała
co już nigdy nie będzie tak piękne

Balthus, Alice, 1933

Xawery Stańczyk - Płaczę swoją pieśń nad garnkami

Agata Bogacka, Zostać tu (1), 2006, akryl na płótnie, 180 x 160 cm

Jakimi kredkami namalujesz swą tęczę?
Jaki kolor nadasz swojemu niebu?

W którą stronę będzie biegła twoja droga?

Z jakiego dachu będziesz patrzeć w gwiazdy?

Który pożar ugasisz, który – wziniecisz?

Przed kim otworzysz swoje pudełko na sekrety?

Choć potrafięjeszcze stawiać pytania

coraz trudniej dawać mi odpowiedzi

wykraczające poza kilka bezpiecznych banałów,

stale puchnącą listę spraw do załatwienia,

agendę spotkania, opis szczegółowy projektu.

Już wiem, że moja tęcza pójdzie opłotkami,

a zamiast w gwiazdy, muszę patrzeć pod nogi.

Zamiast pisać wiersze trzeba pisać petycje,

zamiast śpiewać piosenki – zmusić do zaśpiewania

i wsadzić go do pudła, a ujawnić sekrety.

W potrzasku mieszkań wciąż dochodzi do zdarzeń,

które nie są incydentem, przypadkową sprzeczką.

Zbyt wiele znam dziewczyn, które miały odwagę

zaufać, pokochać, odsłonić się,

a dostawały w zamian kubeł pomyj,

brak języka i miejsca, by o tym powiedzieć.

Więc wydzwaniam, jadę, szperam w internecie,

co mogę, by drążyć skałę niemożności,

opokę porządku w skali tego społeczeństwa.

Wieczorem myję ziemniaki i stawiam na ogniu,

płaczę swoją pieśń nad garnkami.

Konstanty Ildefons Gałczyński - Jeśli katedra...

Robert Delaunay, Iglica katedry Notre Dame

Jeśli katedra Notre-Dame mnie oszałamia,
gdy ją oglądam w nocy,
to stokroć bardziej drżę, gdy mam zamiar
kobiet wyśpiewać oczy.

Porty naszych pragnień rozlicznych,
miliony sukien, które szeleszczą -
umęczeni w wędrówkach ulicznych
zawsze do was wracamy w porze deszczu.

Drzewa bogate w szum albo łąka,
lub pastwisko spragnionym koniom -
jakże miło w was się zabłąkać,
słuchać, jak wasze kolczyki dzwonią.

Na waszą wieczystą chwałę
niech ten wiersz jak kandelabr świeci.
Śpiewam wasze uda ociężałe,
i zęby, i zausznice z miedzi.

1948

Konstanty Ildefons Gałczyński - Na dziwny a niespodziewany odjazd poety Konstantego

Aleksander Orłowski, chłopiec, 1811

elegia

Żandarmom Republiki

Więc odjeżdżasz, oszuście, słodki szarlatanie,
któryś kochał alkohol, cygara i czaple.
któryś był taumaturga, bufon i hochsztapler,
odjeżdżasz, a więc jedźże na karku złamanie!

Ach, znamy, dobrze znamy twoje promenady
od "Kresów" do "Ziemiańskiej", z "Ziemiańskiej" do "Kresów"
dżdżyste raidy autami z córkami mechesow,
noce w mrocznych winiarniach, komersze i szpady.

Faktycznie, pamiętamy "noce infernalne"
i "Poemat o piekle", i liścik Lechonia,
twoje usta za duże, spalone przez koniak
i przez miłości słotne, a fenomenalne.

O, poeto najsłodszy, hodujący kwiatki,
robiący tricki lepsze niż święty Franciszek,
pustkę serca wyleczył ci pełny kieliszek
i krawat, w którym lśniła duża łza twej matki.

A kiedy przychodziły noce niepogody,
po Nalewkach się błąkał twój kabriolet stary,
noc zmieniała się w strofy, a strofy w dolary...
hélas! strofy są zawsze, honoraria - w środy.

I takeś, o Konstanty, gwizdał po Warszawie,
jak jakiś wzniosły Rilke albo zdoła Irzek;
prawie co noc w "Empirze" grywałeś na lirze,
rachunki dobrzy ludzie płacili łaskawie.

Ale wszystko się kończy i odjeżdżasz oto,
łzy Eleonory zmieszały się z deszczem,
odjeżdżasz... never, never! Zostań chwilę jeszcze,
lubiła cię hołota, więc zostań z hołotą.

O pociągu jesienny. Jadący w szarugę,
o, koła, roztrzęsione strachem i malarią!
Kochałem cię naprawdę, Stanisławie Mario,
a ty szaleństwa moje i moją papugę.

Stanisław Grochowiak - Płonąca żyrafa

Rembrandt van Rijn, tusza wołu, 1653

Tak 
To jest coś
Biedna konstrukcja człowieczego lęku
Żyrafa kopcąca się pomaleńku
Tak
To jest coś

Coś z tamtej ściany z aspiryny i potu
Ta mordka podobna do roztrzaskanego kulomiotu
Tak
To jest coś

Czemu próchniejecie od brody do skroni
Jaki wam ząbek w pustej czaszce dzwoni
Tak 
To jest coś

Coś co nas czeka
Użyteczne i groźne
Jak noga 
Jak serce
Jak brzuch i pogrzebacz

Ciemna mogiła człowieczego nieba
Tak 
To jest coś

O wiersz ja ten piszę
Sobie a osłom
Dwom zreumatyzowanym
Jednemu z bólem zęba
Oni go pojmą
Tak 
To jest coś


Bo życie 
Znaczy: 

Kupować mięso Ćwiartować mięso
Zabijać mięso Uwielbiać mięso
Zapładniać mięso Przeklinać mięso
Nauczać mięso i grzebać mięso

I robić z mięsa I myśleć z mięsem
I w imię mięsa Na przekór mięsu
Dla jutra mięsa Dla zguby mięsa
Szczególnie szczególnie w obronie mięsa

A ONO SIĘ PALI

Nie trwa
Nie stygnie
Nie przetrwa i w soli
Opada
I gnije
Odpada
I boli

Tak 
To jest coś


Chaim Soutine, tusza wołu

Władysław Broniewski - Elegia o śmierci Ludwika Waryńskiego

Feliks Szczęsny Kowarski, Proletariatczycy,

Jeżeli nie lękasz się pieśni
stłumionej, złowrogiej i głuchej,
gdy serce masz mężne i jeśli
pieśń kochasz swobodną- posłuchaj.

Szeroka, szeroka jest ziemia,
gdy myślą ograrnąć ją lotną,
szeroko po ziemi więzienia,
głęboka w więzieniu samotność.

Już dziąsła przeżarte szkorbutem,
jużnogi spuchnięte i martwe,
już koniec, juz płuca wyplute-
lecz palą się oczy otwarte.

Poranek marcowy. Jak cicho.
Jak dziwna się jasność otwiera.
I tylko tak ciężko oddychać,
i tylko tak trudno umierać.

Posępny jak mur Schlusselburga,
głęboki jak dno owej ciszy,
zza krat, z więziennego podwórka
dobiega go śpiew towarzyszy.

I słucha Waryński, lecz nie wie,
że cienie się w celi zbierają,
powtarza, jak niegdyś w Genewie:
-Kochani... ja muszę do kraju...

Do Łodzi, Zagłębia, Warszawy
powrócę zawzięty,uparty...
ja muszę... do kraju, do sprawy,
do mas, do roboty, do partii...

ja muszę... - I śpiew się urywa,
I myśli urywa się pasmo.
Ta twarz już woskowa, nieżywa,
lecz oczy otwarte nie gasną.

Gdzieś w górze, krzykliwy i czarny,
rój ptactwa rozsypał się w szereg,
jak czcionki w podziemnej drukarni,
gdy nocą składali we czterech...

Fabryka Lilpopa... róg Złotej...
Żurawia... adresy się mylą...
robota... tak, wiele roboty...
i jeszcze - dziesiąty pawilon...

Ach, płuca wyplute nie bolą,
śmierć w szparę judasza zaziera,
z ogromną tęsknotą i wolą
tak trudno lat siedem umierać.

Wypalą się oczy do końca,
a kiedy zabraknie płomienia,
niech myśl, ta pochodnia płonąca,
podpali kamienie więzienia!

Raz jeszcze się dźwignął na boku:
-Ja muszę... tam na mnie czekają... -
i upadł w ostatnim krwotoku,
i skonał. I wrócił do kraju.

Andrzej Heidrich, sto złotych

Czesław Miłosz - ... [z notatnika]

Artur Nacht Samborski, Akt z podniesioną nogą, ol. płót.

Zdejmuje majtki Polixena

Nowe wiersze sławnych poetów - Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Rok

Bardzo ładnie wyglądasz na zdjęciu
i fryzurę masz inną, niż znałam.
Wszystko sprawdzam, rok po twoim odejściu.
Nie powinnam tu wchodzić. Wiem sama.

Nie powinnam, lecz ta łatwość pociąga,
że raz kliknę i znowu cię widzę.
Minął rok i na twój profil zaglądam
już nie częściej niż raz na tydzień.

Zuzaznna Ginczanka - [Non omnis moriar...]

Bronisław Wojciech Linke, z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi

Non omnis moriar – moje dumne włości,
Łąki moich obrusów, twierdze szaf niezłomnych,
Prześcieradła rozległe, drogocenna pościel
I suknie, jasne suknie pozostaną po mnie.
Nie zostawiłam tutaj żadnego dziedzica,
Niech więc rzeczy żydowskie twoja dłoń wyszpera,
Chominowo, lwowianko, dzielna żono szpicla,

Donosicielko chyża, matko folksdojczera.

Tobie, twoim niech służą, bo pocóż by obcym.

Bliscy moi – nie lutnia to, nie puste imię.
Pamiętam o was, wyście, kiedy szli szupowcy,
Też pamiętali o mnie. Przypomnieli i mnie.
Niech przyjaciele moi siądą przy pucharze

I zapiją mój pogrzeb i własne bogactwo:
Kilimy i makaty, półmiski, lichtarze -
Niech piją noc całą, a o świcie brzasku

Niech zaczną szukać drogocennych kamieni i złota
W kanapach, materacach, kołdrach i dywanach.
O, jak będzie się palić w ręku im robota,

Kłęby włosia końskiego i morskiego siana,
Chmury rozprutych poduszek i obłoki pierzyn
Do rąk im przylgną, w skrzydła zmienią ręce obie;
To krew moja pakuły z puchem zlepi świeżym
I uskrzydlonych nagle w aniołów przemieni.

Michał Sufin - Nic się nie dzieje

Zbigniew Rogalski, closer (dziewczyna), 2006, ol. płót, 180 x 120 cm

śpij już kochanie
to tylko deszcz
ja popilnuję jeszcze
nie będę spać szedł
tak przytul się
słyszysz jak leje? śmieszne

nic się nie dzieje
to za oknem
posłuchaj w szybę
biją krople

nie wstawaj skarbie
ja się snuję
w miłości naszej ścianach
w planach się bujam
tam wiatr hula
posiedzę tu do rana

już mi się ze snów
nie wynurzaj
bo przecież to jest
tylko burza

ja przyszłej ciszy
nasłuchuje
zawiń się w prześcieradło
to tylko niebo
w okno pluje
nie wstawaj, nic nie spadło

śpij już to deszcz
nic się nie dzieje
kocham cię wiesz
za oknem leje

Stanisław Barańczak - Wrzesień 1967

Eustachy Kossakowski, bez tytułu, 1958

I jakim prawem mieliśmy w sobie aż tyle
nieprzezorności, aby w bezsennym przedziale

spędzić noc, wysiąść, drżąc z zimna, i znaleźć

między dnem szarych chmur a warstwą rudych szpilek

śliski od mżawki, pusty po sezonie camping -

garść słupów do siatkówki i sklejkowych ruder,

zza których grzmiało morze; aby w przesiąkniętym

domku z dykty nie zwlekać już ani przez chwilę

dłużej i paść w ubraniach na nagi materac

i, niezdarnie zdzierając je z siebie, docierać

do nas, odnalezionych Bóg wie jakim cudem

i jakim trafem; aby wtedy nic nie poczuć,

chichotać z układanych wspólnie – senną głową

przy ciepłej piersi – głupstw: „Morze miarowo

szumi, Bo niemiarowo nie umi”, pod wieczór

czuć nadal w ciele słony, dziki, jednostajny

rytm fal, które zbijały z nóg spienionym światłem

zmieszanym z piaskiem, żwirem i wodorostami,

i ten rytm naśladować w śpieszniejszym narzeczu

dwojga ciał; aby wargi, błądzące powoli

plażą skóry, trafiały na kryształki soli

z morza? z potu? nie wiedząc jeszcze, jakim wiatrem

i jakim trwaniem będą zdmuchnięte, spłukane;
aby języki dwa bez skutku, ale czule
chciały się spleść, przytrzymać nawzajem, nie ulec
sygnałowi z latarni morskiej, gdy nad ranem

buczał przez mgłę, na znak, że wszystko ma swój brzeg,

i gdy do wnętrza domku przez koślawą ramę

okna sączył się z anten, kominów i drzew

świt ze swoim natrętnie milczącym pytaniem,

jakim właściwie cudem, jakim trafem, jakim

prawem wszystko ma odtąd pozostać tym samym

morzem, tym samym snem, tym samym słonym smakiem

Adam Mickiewicz - Do M...

Precz z moich oczu!... posłucham od razu,
Precz z mego serca!... i serce posłucha,
Precz z mej pamięci!... nie tego rozkazu
Moja i twoja pamięć nie posłucha.

Jak cień tym dłuższy, gdy padnie z daleka,
Tym szerzej koło żałobne roztoczy, -
Tak moja postać, im dalej ucieka,
Tym grubszym kirem twą pamięć pomroczy.

Na każdym miejscu i o każdej dobie,
Gdziem z tobą płakał, gdziem się z tobą bawił,
Wszędzie i zawsze będę ja przy tobie,
Bom wszędzie cząstkę mej duszy zostawił.

Czy zadumana w samotnej komorze
Do arfy zbliżysz nieumyślną rękę,
Przypomnisz sobie: właśnie o tej porze
Śpiewałam jemu tę samę piosenkę.

Czy grają w szachy, gdy pierwszymi ściegi
Śmiertelna złowi króla twego matnia,
Pomyślisz sobie: tak stały szeregi,
Gdy się skończyła nasza gra ostatnia.

Czy to na balu w chwilach odpoczynku
Siędziesz, nim muzyk tańce zapowiedział,
Obaczysz próżne miejsce przy kominku,
Pomyślisz sobie: on tam ze mną siedział.

Czy książkę weźmiesz, gdzie smutnym wyrokiem
Stargane ujrzysz kochanków nadzieje,
Złożywszy książkę z westchnieniem głębokiem,
Pomyślisz sobie: ach! to nasze dzieje...

A jeśli autor po zawiłej probie
Parę miłośną na ostatek złączył,
Zagasisz świecę i pomyślisz sobie:
Czemu nasz romans tak się nie zakończył?...

Wtem błyskawica nocna zamigoce:
Sucha w ogrodzie zaszeleszczy grusza
I puszczyk z jękiem w okno załopoce...
Pomyślisz sobie, że to moja dusza.

Tak w każdym miejscu i o każdej dobie,
Gdziem z tobą płakał, gdziem się z tobą bawił,
Wszędzie i zawsze będę ja przy tobie,
Bom wszędzie cząstkę mej duszy zostawił.

Marcin Świetlicki - Casablanca

Katarzyna Górna, [z cyklu:] Happy birthday, 2004

Niekochany nie zdradza

Niekochany chodzi

dzwoniąc w kieszeni

niepotrzebnym kluczem.

Z bramy wychyla się staruszek

niepokojąco podobny do Bogarta.

„Celuję prosto w twoje serce synu!”

„Przecież wiesz, że to najmniej czuły we mnie punkt.”

W sąsiedniej bramie znaleziono

siedemdziesięcioletnią Merlin Monroe.

Potrafiła wykrztusić jedynie:
PU PU PI DU.

„Jaka jest pańska narodowość?”

„Jestem pijakiem.

Jestem nieślubnym dzieckiem

Bogarta i Merlin Monroe.

To ja

zabiłem Laurę Palmer.”

To wszystko na ten temat.


1992

Marcin Świetlicki - *** [Dlaczego twój niepokój...]

Grupa Twożywo, Jeder Mensch ist ein Pollen..., szablon, papier, 70 x 50 cm, 2005

Dlaczego twój niepokój tak obraca się

wokół wyrazów: więzienie, powstanie,

zachód, wschód, wolność, wyżywienie,

dostęp do tego-tamtego, więźniowie
polityczni?

To są małe wyrazy, to są wyrazy najmniejsze,

dlaczego właśnie o nie zawadza twój język?

Czy nie wiesz, że tym wszystkim rządzi szczupła dziwka,

ta którą kochasz, a raczej masz na nią ochotę,
która wybiera sobie tego, którego akurat

ty nienawidzisz, który się znęca nad nią i wbija w nią gwoździe,

przez nią siedzisz w więzieniu, przez nią jesteś głodny.

1981

Anna Achmatowa - *** [Porzucił mnie, gdy pełnia była...]

Agata Bogacka, Heart, 2006

Porzucił mnie, gdy pełnia była,

Mój druh kochany. Trudna rada.

Żartował: „Linoskoczko miła,
Jak zdołasz żyć do listopada?”

Odpowiedziałam mu jak bratu,

Bez scen zazdrości, bez maniery,
Lecz powetować mi tej straty

Nie mogą nowe płaszcze cztery.

Jakkolwiek śliski świat zabawy,

Straszniejsza moc tęsknoty wielkiej.

Jak mój parasol chiński krwawy.

Natarte kredą pantofelki!

Wesołość wkoło wywołuje

Orkiestra. Uśmiech krasi usta.

Lecz serce czuje, serce czuje,
Że piąta loża będzie pusta.

1911

tłum. Leonard Podhorski-Okołów