Stanisław Barańczak - Wrzesień 1967

Eustachy Kossakowski, bez tytułu, 1958

I jakim prawem mieliśmy w sobie aż tyle
nieprzezorności, aby w bezsennym przedziale

spędzić noc, wysiąść, drżąc z zimna, i znaleźć

między dnem szarych chmur a warstwą rudych szpilek

śliski od mżawki, pusty po sezonie camping -

garść słupów do siatkówki i sklejkowych ruder,

zza których grzmiało morze; aby w przesiąkniętym

domku z dykty nie zwlekać już ani przez chwilę

dłużej i paść w ubraniach na nagi materac

i, niezdarnie zdzierając je z siebie, docierać

do nas, odnalezionych Bóg wie jakim cudem

i jakim trafem; aby wtedy nic nie poczuć,

chichotać z układanych wspólnie – senną głową

przy ciepłej piersi – głupstw: „Morze miarowo

szumi, Bo niemiarowo nie umi”, pod wieczór

czuć nadal w ciele słony, dziki, jednostajny

rytm fal, które zbijały z nóg spienionym światłem

zmieszanym z piaskiem, żwirem i wodorostami,

i ten rytm naśladować w śpieszniejszym narzeczu

dwojga ciał; aby wargi, błądzące powoli

plażą skóry, trafiały na kryształki soli

z morza? z potu? nie wiedząc jeszcze, jakim wiatrem

i jakim trwaniem będą zdmuchnięte, spłukane;
aby języki dwa bez skutku, ale czule
chciały się spleść, przytrzymać nawzajem, nie ulec
sygnałowi z latarni morskiej, gdy nad ranem

buczał przez mgłę, na znak, że wszystko ma swój brzeg,

i gdy do wnętrza domku przez koślawą ramę

okna sączył się z anten, kominów i drzew

świt ze swoim natrętnie milczącym pytaniem,

jakim właściwie cudem, jakim trafem, jakim

prawem wszystko ma odtąd pozostać tym samym

morzem, tym samym snem, tym samym słonym smakiem

Stanisław Barańczak - Od Knasta

„Od Knasta” – tak mawiało się w mojej dzielnicy
(po poznańsku powinno się rzec „w moim fyrtlu”)
tonem głosu znaczącym: „Inni cukiernicy
ze swym brakiem finezji i nadmiarem frytur
są jak ta cała PRL-owska szarzyzna:
wariat, co już zapomniał, gdzie słoik konfitur,
ale wciąż jeszcze boi się do tego przyznać

i wieńczy ciastka bladym agrestem z kompotu.
Tak, tylko Knast zachował przedwojenny fason”.
Ja byłem powojenny: ideę bojkotu
eklerów albo ptysiów, z każdą nową fazą
soc-dobrobytu (zawsze jak w bon-mot królowej)
rzucanych (ciasta kruche też!) na rynek, farsą
nazwałbym, gdyby mi to mogło przyjść do głowy;

wypieki Knasta miały jednak dosyć przewag
(sama ich świeżość była już szczytem komfortu),
by doceniał je nawet taki skrajny lewak
jak ja dziewięcioletni. Cukiernia od frontu
i wewnątrz nie zdradzała, że trwa tutaj sroga
walka klas, ucisk mas przez macki wielkich fortun:
lada, stolik, krzesełko. Ale za to rogal

na świętego Marcina! albo smak mazurków
wielkanocnych, z ich lepkim migdałowym fryzem,
Szarą Granią chroniącą Różowy Staw lukru,
za dopłatą – z napisem, lub wręcz aforyzmem
(lukrem czekoladowym), od prostych (Helence)
do dłuższych, takich w których frezer albo fryzjer
miał słyszeć chór najbliższych: Kaziu, nie pij więcej…

Jak ja nimi gardziłem! Nie ciastkami. Ludźmi.
Tymi, którzy w niedzielę szli przez Rynek z Fary
do Knasta, nawet wtedy nie wolni, nie luźni,
przeciwnie, wprasowani w biel koszuli, w stary
szczękościsk srebrzystego lisa wokół szyi
żony, w spacer pod rękę (na jego czas swary
cichły, aby znajomi nie zauważyli),

a od wyjścia z cukierni jeszcze nienawistniej
żałosni: przez to, że tak bezbłędnie trafiali
w drzwi własnych mieszkań, w progi swych domowych istnień,
trzymając się, jak deski ratunku na fali,
tych poziomo niesionych przed sobą kartonów;
że w tygodniowym rytmie, któremu ufali,
spacer tą samą trasą wiódł ich – nie Katonów,

lecz mogących sąsiadom odrzec: „Tak, od Knasta,
innych nie warto nawet…” – Dziś mój wstyd, potworny:
przypuszczać, choćby dzieckiem, że ta biała laska,
to pudełko co tydzień, było kwestią formy;
nie dostrzec, że jeżeli jest coś, co pomaga
trzymać się życia, iść przez ujadanie sfory
dni – jeszcze żałośniejsza jest moja pogarda…

Jan Vermeer van Delft, Widok Delft, ca 1660