Julian Tuwim - Sokrates tańczący

Eugeniusz Zak, W kabarecie, 1919

Vincent van Gogh, Para butów, 1886

Prażę się w słońcu, gałgan stary...

Leżę, wyciągam się i ziewam.

Stary ja jestem, ale jary:

Jak tęgi łyk pociągnę z czary,

To śpiewam.

Słońce mi grzeje stare gnaty

I mądry, siwy łeb kudłaty,

A w mądrym łbie, jak wiosną las,

Szumi i szumi mędrsze wino,

A wieczne myśli, płyną, płyną,

Jak czas...

Czego się gapisz, Cyrbeusie?

Co myślisz? Leży stary kiep,

Już od gadania słów mu brak,

Już się wygadał? A tak, tak...

Idź piecz swój chleb.

Z zaułka śmieją się uczniowie,

Że się mistrzowi kręci w głowie,

Że się Sokrates spił...

Idź Cyberusie, uczniom powiedz,

Że już trafiłem w samo sedno:

Że cnotą jest – zlizywać pył

Z ateńskich ulic! Lub im powiedz,

Że cnotą jest w pęcherze dąć!

Że cnotą jest – lać wodę w dzbany!

Albo – wylewać! Wszystko jedno...

A jeśli chcesz – to przy mnie siądź,

Nie piecz swych bułek i rogali,

Będziemy sobie popijali!

No, trąć się ze mną, trąć!

Cóż ci to? przykro, Cyrbeusie,

Że mi się język trochę plącze?

Że się tak śmieję, Cyrbeienku?

Że w biały dzień w Atenach, w rynku,

Jak żebrak leżę, wino sączę?

Mędrcowi, mówisz, nie przystoi,

Gdy złym przykładem uczniom świeci?

Że stary broi

Jak dzieci?

Że tłumu uczni nie gromadzę,

Że drogi prawd im nie wskazuję,

Nie radzę,

Nie filozofuję?

A tak... a tak...

Zło! Dobro! – prawda? – Ludzie, bogi,

Cnota i wieczność, czyn i słowo,

I od początku – znów na nowo,

Bogi i ludzie, dobro, zło,

Rzeczpospolita, słowa, czyny,

Piękno – to, tamto, znowu to! – – –

Mój drogi – kpiny!

Słyszeliście od Herifona,

Żem jest najmędrszy... Tak orzekła

Wyrocznia, w całej Grecji czczona,

Blask chwały czoło moje zdobi!

Więc patrzcie, co najmędrszy robi:

O!

Bo cóż jest słowem, a co czynem,

Bo cóż jest dobro, a co zło,

Kiedym się złotym upił winem,

A mam kosmatą głowę psa

I w głowie mam zamęt obłąkańczy?!

Wy patrzcie, jak filozof tańczy:

I hopsa-sa i hopsa-sa!

I hopsa, hopsa, hopsa-sa!

Wy patrzcie, jak najmędrszy tańczy!

Jak mu skaczą stare nogi,

Zło i dobro, ludzie, bogi,

Cnota, prawda, wieczna, Mojra,

Hopsa, hopsa, idzie ojra:

Raz na prawo – hopsa-sa!

Raz na lewo – hopsa-sa!

Rypcium pipcium, chodź Ksantypciu!

A muzyka gra!!

Chodź tu także, Cyrbeinkku,

Wokuluśko tak, po rynku,

Mędrzec tańczy, dalej z drogi

Cnota, prawda, piękno, bogi,

Patrzcie, ludzie, patrzcie, gapie,

Od Ksantypci wały złapię,

Że tak we mnie wszystko drga,

A ja sobie hopsa-sa!

Tak bez końca, tak do śmierci

Niech się jasne niebo wierci,

Tak – do góry, a tu kopsa,

I znów boczkiem hopsa, hopsa!

Nie żałować starych nóg!

Niech się cieszy wielki Bóg.

Że Sokrates prawdę zna,

Że już wie! że wszystko ma!

Że już poszedł hen, na kraniec,

On – najmędrszy, on – wybraniec,

Gałgan z brzydką mordą psa

Poznał taniec, poznał taniec,

Hopsa, hopsa, hopsa-sa!

Nicolas Poussin, Śmierć Sokratesa, c.a. 1640-1650